Adw. dr Andrzej Olaś o zarzucie potrącenia w projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw z 27.11.2017 r. (UD309)

Zarzut potrącenia jest niewątpliwie jednym z najczęściej wykorzystywanych środków obrony pozwanego w procesie cywilnym (postrzeganym niekiedy również jako środek „obronno-zaczepny”, tj. zawierający w sobie także element dochodzenia przez pozwanego przeciwko powodowi roszczenia wzajemnego objętego potrąceniem), opartym na własnym (uregulowanym w Kodeksie cywilnym) prawie podmiotowym pozwanego. Równocześnie jednak zarzut ten od zawsze budził szereg wątpliwości teoretycznych i praktycznych, będących (w dużym stopniu) konsekwencją usytuowania przedmiotowej instytucji na styku prawa cywilnego materialnego i procesowego.

W dotychczasowej literaturze zwrócono również uwagę na – całkowicie oczywisty dla sędziów, zawodowych pełnomocników oraz samych podmiotów uczestniczących w cywilnych i gospodarczych sporach – problem nadużywania tego środka w praktyce wymiaru sprawiedliwości, w celu „wykolejenia” procesu, a w każdym razie skierowania jego toku (postępowania dowodowego) na boczny tor, celem sztucznego skomplikowania i przedłużenia postępowania, a w konsekwencji utrudnienia wierzycielowi dochodzenia należnej mu, często w istocie bezspornej pomiędzy stronami wierzytelności.

W opublikowanym w najnowszym wydaniu kwartalnika Polski Proces Cywilny (2018/2) artykule adwokat doktor Andrzej Olaś podjął próbę szczegółowej analizy nowej, kompleksowej regulacji procesowych wymogów warunkujących dopuszczalność zarzutu potrącenia w postępowaniu cywilnym, projektowanej w ramach art. 203.1, wprowadzanego do Kodeksu postępowania cywilnego w projekcie dużej (miejscami jakże rewolucyjnej!) nowelizacji procedury cywilnej na mocy ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw z 27.11.2017 r. (UD309)

Analiza projektowanego rozwiązania dokonana została pod kątem jej adekwatności do zamierzonych skutków (usprawnienie postępowania przez zapobieganie nadużywaniu zarzutu potrącenia), w kontekście dotychczasowego stanu prawnego oraz możliwego alternatywnego modelu ukształtowania zarzutu potrącenia w procesie, opartego na modelu niemieckim bazującym na konstrukcji wyroku warunkowego, tj. wydawanego z zastrzeżeniem skutków potrącenia (Vorbehaltsurteil).

Badania adw. dr Andrzeja Olasia doprowadziły przy tym do wniosku o celowości implementacji rozwiązania sprawdzonego w niemieckiej procedurze cywilnej. Zdaje się ono bowiem w sposób optymalny realizować zamierzony przez ustawodawcę (jakże słuszny!) cel - jednakże inaczej niż projektowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości rozwiązanie, oparte na radykalnym ograniczeniu dopuszczalności zarzutu potrącenia w procesie – bez równoczesnego „wylewania dziecka z kąpielą”, a zatem nadmiernego ograniczenia możliwości korzystania z tego zarzutu w dobrej wierze zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem instytucji potrącenia jako uproszczonego środka równoczesnej realizacji i zaspokajania wzajemnych roszczeń stron, co w ujęciu modelowym służy sprawności obrotu, eliminując zbyteczne koszty transakcyjne, jak również koszty wiążące się z mnożeniem procesów sądowych w powiązanych gospodarczo sprawach.

Reasumując – o ile na ogół należy podchodzić z dużą ostrożnością do "kalkowania" (zwłaszcza bezrefleksyjnego) w polskim systemie prawnym rozwiązań obcych - gdyż jak zauważył dawno temu słusznie Klasyk „Polacy nie gęsi…” - to w tym wypadku zastosowanie winno znaleźć raczej inne popularne powiedzenie wskazujące na niecelowość powtórnego odkrywania koła.

Zainteresowanych tematem zapraszamy do lektury!

https://www.profinfo.pl/sklep/polski-proces-cywilny,7796,nr,aktualny-numer.html?_ga=2.80759511.1907974153.1528191941-1656585015.1527146597